شما میتوانید با حضور گسترده به اهداف خود در این رویداد دستیابید. در این مطلب با هم اقتصاد SCO را مرور می کنیم. با وجود کشورهایی با اقتصاد بزرگ مبتنی بر توسعه تجارت فرا منطقه ای مثل چین و هندوستان و کشورهایی با درآمد سرانه باال ۱۱۶۶۲ دالر چون روسیه شاهد تحوالت توسعه ای شایانی در میان کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای هستیم. اندازه اقتصاد این ۱۲ کشور۲۰۱ تریلیون دالر معادل ۹.۲۲ درصد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۹ است.۶.۷۰ درصد این اقتصاد با ۲.۱۴ تریلیون دالر از آن چین است. هند، روسیه، ایران، پاکستان، قزاقستان به ترتیب با سهم ۲.۱۵ ۹.۳.۶۱.۵۲.۸ در رتبه ۲ تا ۶ قراردارند. یعنی ۳.۹۰ درصد اقتصاد SCO از آن این ۶ کشور است. اعضای SCO و کشور میزبان نباشد در صورت تایید شورای سیاستگذاری میتواند جهت بررسی درخواست دهد.

از اسناد اقتصادی جهت امضا در عضویت دایمی ایران میتوان به اسناد زیر اشاره کرد: یک سند در ارتباط با پروژههای حمل و نقل یک سند در حوزه همکاریهای بانکی چهارسند در زمینه همکاریهای گمرکی یک سند در بخش همکاریهای کشاورزی وعده ۱۰ میلیارد دالری چین برای کمک به کنسرسیوم بانکی کشورهای SCO میبایست بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. ارزش کل تجارت ایران با کشورهای عضودر سال ۲۰۱۸ حدود ۲۸ میلیارد دالر بوده که ۲۰ درصد از کل تجارت ایران می باشد. ۷.۳۵ از واردات ایران و ۶.۱۳ درصد صادرات ایران مرتبط با کشورهای SCO است.

کل تجارت درون گروهی این ۱۲ کشوردرسال ۲۰۲۰ حدود ۶۷۸ میلیارد دالر بوده که از این حجم تجارت ۳۹۹ میلیارد دالر مرتبط با واردات و ۲۷۹ میلیارد دالر مربوط به صادرات بوده است. یعنی حدود ۴.۱۴ درصد واردات و ۴.۸ درصد از کل صادرات کشورهای SCO درون گروهی بوده است. کل حجم تجارت کاالی کشورهای SCO در سال ۲۰۲۰ در حدود ۶۰۰۰ میلیارد دالر یعنی حدود ۳.۱۷ درصد تجارت کاالیی جهان بوده است. ۵۴ درصد این حجم مربوط به صادرات و ۴۶ درصد مربوط به واردات بوده است. تصمیمات سازمان SCO به واسطه نهادهای شورای بازرگانی سازمان همکاری شانگهای، کنسرسیوم بین بانکی سازمان همکاری شانگهای و باشگاه انرژی سازمان همکاری شانگهای پیگیری میشود و ضرورت توجه شرکتهای فعال در حوزه نفت و انرژی و پتروشیمی، بانکها، بخشهای کشاورزی و… به فرصتهای همکاری در سازمان SCO بیش از سایر صنایع خواهد بود.

نمایشگاه و کنفرانسهایی که توسط اعضای SCO برگزار شده است:

• شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه وزیر پاکستان

• پیوش گویال وزیر بازرگانی هند

• شی جین پینگ رئیس جمهور چین

در اهمیت مباحث اقتصادی این سازمان در بخشی از سخنرانی »شی جین پینگ« رئیس جمهور چین در بیست و یکمین نشست شورای سران کشورها در سازمان همکاری شانگهای آمده است: »ما باید به ترویج آزادسازی تجارت و سرمایهگذاری و تسهیل و همچنین به ایجاد جریان امن و منظم بین مردم، کاالها، سرمایه و دادهها ادامه دهیم. ما باید محرکهای رشد همکاری مانند اقتصاد دیجیتال، انرژی سبز و کشاورزی مدرن را ایجاد کنیم. ما باید به استراتژیهای توسعه کشورهای SCO توجه و همکاریهای اقتصادی منطقهای مانند اتحادیه اوراسیا را تقویت کنیم.
ما بایددر زمینه زنجیرههای صنعتی و عرضه، بدون مشکل کار کنیم، ادغام اقتصادی و توسعه متقابل همه کشورها را ارتقا دهیم.« و همچنین میتوان به سخنان »Goyal Piyush پیوش گویال« وزیر بازرگانی هند اشاره کرد که گفت: اعضای SCO باید از قدرت اقتصادی برای تقویت تجارت استفاده کنند. وی در نشست وزرای تجارت و اقتصاد کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای (SCO) گفت: ادامه همکاری بین کشورها به اطمینان از بهبود سریع اقتصاد پس از همه گیری کرونا کمک می کند. سیاستگذاری میتواند جهت بررسی درخواست دهد.
در راستای فعالیتهای اقتصادی اعضای SCO چهارمین مجمع سازمان همکاری چین و شانگهای (SCO) در زمینه صنعت اقتصاد دیجیتال و نمایشگاه هوشمند چین 2021 در شهر چونگ کینگ در جنوب غربی چین با رویکرد، »اقتصاد دیجیتال افق جدیدی برای همکاری چین و SCO » برگزار شد.
ایران در ابتکاری علمی و عملی اقدام به برگزاری کنفرانس و نمایشگاهی ویژه اعضای سازمان همکاری شانگهای SCO تحت عنوان »IRANSCOCOEX ایران اسکوکواکس« برای توسعه ارتباطات تجاری و بررسی روشهای توسعه همکاریهای اقتصادی و سرمایه گذاری نموده است که درتیرماه۱۴۰۱ و می ۲۰۲۲ در تهران برگزار می شود.
پیش از این هند میزبان اولین کنسرسیوم اتاق فکر اقتصادی  SCO ( 20 تا 21 اوت 2021 )بود و همچنین اولین انجمن در قالب B2B ،برای SCO در27 اکتبر توسط فدراسیون اتاقهای بازرگانی و صنایع هند راهاندازی شد. مجمع تجاری SCO 23 نوامبر با تأکید ویژه بر همکاری بین MSMEها توسط هند تشکیل شد. هند سومین اکوسیستم بزرگ استارتاپ در جهان را دارد و محیطی قوی و پویا را برای پیشرفت استارتاپ ها و نوآوران ایجاد کرده است و پیشنهاد ایجاد یک گروه کاری ویژه در زمینه استارتاپ ها و نوآوری ها را مطرح کرد. هند بیش از 38000 استارتاپ شناخته شده در 590 منطقه ایجاد کرده است که نزدیک به 400000 شغل ایجاد کرده است. هند همچنین پیشنهاد کرد که یک گروه متخصص در زمینه طب سنتی تحت نشست ساالنه وزرای بهداشت SCO ایجاد شود.

شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه پاکستان میگوید:

پاکستان با موافقت نخست وزیر به منظور تسهیل حمل و نقل و افزایش ارتباط مردم کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، کنفرانس ارتباط حمل و نقل را در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ برگزار خواهد کرد. همچنین پاکستان کنفرانس اقتصاد دیجیتال را به منظور توانمند سازی جوانان در سال ۲۰۲۲ برگزار خواهد کرد.پاکستان همچنین در حال انجام اقداماتی برای تسهیل ارتباط بین تجار و کارآفرینان کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای بوده و در سال ۲۰۲۲ سازمان همکاری شانگهای دارای نمایندگان زن از کشورهای عضو نیزخواهد شد.

مروری بر وضعیت اقتصادی و تجاری ایران با کشورهای عضو SCO

از لحاظ ارزش باالترین میزان پتانسیل صادرات غیرنفتی ایران مربوط به کشورچین است. این رقم در حدود ۲۹۲۹/۳ میلیون دالر می باشد. پایین ترین رقم پتانسیل صادراتی غیرنفتی ایران از لحاظ ارزش به کشور تاجیکستان۵/ ۶۰ میلیون دالر تعلق دارد.نشست ساالنه وزرای بهداشت SCO ایجاد شود.
در این بین هند با ۱۲۳۲ میلیون دالر و روسیه با ۹۱۰/۶ میلیون دالر به ترتیب جایگاه دوم و سوم را بعد از کشور چین به خود اختصاص داده اند. کل میزان صادرات غیرنفتی تحقق یافته ایران به این کشورها ۸۲۶۷ میلیون دالر می باشد که بیشترین مقدار مربوط به کشور هند می باشد. در حدود ۲۴ درصد از این رقم به کشور هند تعلق دارد.
پس از هند بیشترین میزان صادرات غیرنفتی تحقق یافته ایران به کشور چین مربوط می باشد )حدود ۳۰ درصد از کل میزان صادرات تحقق یافته(. کم ترین میزان واقعی صادرات غیرنفتی ایران مربوط به کشور مغولستان می باشد؛ به طوری که ایران هیچگونه صادراتی را به این کشور در طی این سال ها انجام نداده است. این دو کشور با وجود قرابتهای فرهنگی و جغرافیایی هنوز مناسبات رسمی سیاسی با یکدیگر را آغاز نکرده اند و همین مسئله مانع از ایجاد روابط اقتصادی قابل توجه میان دو کشور شده است.

شاید جمعیت کم و منابع محدود اقتصادی در مغولستان انگیزه الزم برای توسعه روابط اقتصادی با این کشور را در ایران ایجاد نکرده است.بنابراین این امکان وجود دارد که مبادالت تجاری بین ایران و مغولستان از طریق ایجاد موافقتنامه تجاری در سازمان شانگهای ایجاد گردد و ایران بتواند از ظرفیت صادراتی خود استفاده مطلوب را ببرد.
در بررسی تجارت درون گروهی مجموع ارزش صادرات غیرنفتی درون گروهی کشورهای عضو سازمان شانگهای در دوره زمانی ۲۰۰۷ – ۲۰۰۳ به طور متوسط حدود ۲۶ میلیارد دالر در هر سال می باشد. در این میان متوسط صادرات غیرنفتی کشورهای چین و تاجیکستان به این سازمان طی این دوره به ترتیب معادل ۳۹ میلیارد دالر و ۱۵۹ میلیون دالر در هر سال بوده است؛ به طوری که کشور چین ۵۱/۵ درصد باالترین سهم و کشور تاجیکستان با سهمی بسیار ناچیزمعادل ۲/ ۰ درصد پایین ترین سهم از صادرات درون گروهی را طی این سال ها به خود اختصاص داده اند.
هم چنین مجموع ارزش واردات غیرنفتی درون گروهی کشورهای عضو سازمان در سال هایمورد بررسی به طور متوسط حدود ۷۲ میلیارد دالر در هر سال می باشد. و کشورهای چین و مغولستان به ترتیب باالترین )۸/ ۳۱ درصد( و پایین ترین)۷/ ۰درصد( سهم را از نظر ارزش واردات غیرنفتی درون گروهی SCO طی سال های ۲۰۰۷-۲۰۰۳ به خود اختصاص داده اند. الزم به ذکر است که کشور ایران از لحا ظ صادرات و واردات غیرنفتی درون گروهی سازمان در دوره زمانی ۲۰۰۷-۲۰۰۳ به ترتیب با سهمی معادل ۲/۲ درصد در رتبه پنجم بعد از کشور قزاقستان قرار دارد.
بیشترین پتانسیل صادراتی غیرنفتی ایران با کشور چین می باشد. بعد از چین به ترتیبکشورهای هند روسیه پاکستان قزاقستان ازبکستان مغولستان قرقیزستان و تاجیکستان قرار دارند اما بخشی از پتانسیل صادراتی غیرنفتی ایران محقق شده و قسمتی نیز بالاستفاده باقی مانده است. در مورد کشور مغولستان کل پتانسیل صادرات غیرنفتی بالاستفاده مانده و نشان میدهد که ایران هیچ صادراتی با این کشور نداشته است.
بیشترین پتانسیل وارداتی ایران همانند پتانسیل صادراتی به کشور چین تعلق دارد. بعد از آن به ترتیب کشورهای روسیه هند قزاقستان پاکستان ازبکستان مغولستان تاجیکستان و قرقیزستان قرار دارند. سهم میزان واردات غیرنفتی تحقق یافته از کل پتانسیل واردات غیرنفتی ایران از هر کشور نشان می دهد که کشورهای ازبکستان قزاقستان و قرقیزستان با ۱۰۰ درصد قرار دارند. به عبارت دیگر ایران از این سه کشور بیشتر از پتانسیل واردات غیرنفتی خود وارد کرده است و به طور کامل از ظرفیت واردات غیرنفتی خود استفاده نموده است.

روشهای توسعه تجارت خارجی با اعضای سازمان همکاری شانگهای

افزایش درجه تشابه صادرات و واردات غیرنفتی بین ایران و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای یک ضرورت برای توسعه صادرات ایران است. یکی از روشهای توسعه تجارت خارجی هر کشور شناخت دقیق پتانسیلهای اقتصادی – تجاری شرکای تجاری عمده و راههای رساندن حجم و ترکیب تجارت خارجی اعم از صادرات و واردات به سطح مطلوب آن است. بر اساس یافتههای یک تحقیق درجه تشابه صادرات و واردات غیرنفتی بین ایران و کشورهای عضو شانگهای بسیار کم میباشد و باید برای بهرهبرداری از حضور در این سازمان به این مسئله توجه کرد.
براساس این تحقیق ایران بیشترین پتانسیل غیرنفتی را در میان کشورهای عضو SCO طی سالهای مورد بررسی با کشور چین و سپس به ترتیب با کشورهای روسیه و هند داشته است. از طرف دیگر ایران در تجارت غیرنفتی خود با برخی از کشورهای عضو سازمان همکاریهای شانگهای- به خصوص سه کشور مهم چین، روسیه و هند- از پتانسیل تجاری غیرنفتی خود بطور کامل استفاده نکرده است و هنوز ظرفیت بالاستفاده وجود دارد. برای کشورهای در حال توسعه درونگرا با اقتصاد به نسبت بسته، نظیر ایران یکپارچگی های اقتصادی نظیر سازمان همکاری شانگهای به عنوان میدان آزمایشی اولیه برای ورود به صحنه رقابتهای بین المللی بوده و بسیار دارای اهمیت است.
کشور جمهوری اسالمی ایران با تکیه بر مزایای نسبی و تواناییهای مختلف اقتصادی میتواند شرایط و فضای مقابله با روند جهانی شدن را اتخاذ نماید و با کسب تجارب متفاوت از همگراییهای مختلف اقتصادی – منطقهای توان خود را برای حرکت در روند جهانی شدن افزایش داده و با شناخت مزیت نسبی موجبات رشد اقتصادی افزایش حجم تجارت خارجی و رفاه اقتصادی را فراهم کند. از آنجاییکه توسعه تجارت دو جانبه ایران با کشورهای SCO بستگی زیادی به شناخت کاالهایی دارد که میتواند با این کشورها مبادله نماید بر این اساس شناسایی کاالهای غیرنفتی و تعیین درجه تشابه صادرات و واردات غیرنفتی ایران با کشورهای سازمان همکاری شانگهای و نیز برآورد پتانسیل تجاری غیرنفتی ایران با کشورهای عضو این سازمان مهم است.
یکی از فرصتهای SCO میتواند در حوزه مباحث بانکی باشد. همکاری بانکی و تشکیل شورای مشترک بانکی بین کشورهای عضو SCO از جمله اقداماتی است که در سازمان همکاری شانگهای انجام شده؛ هدف از تشکیل شورای مشترک بانکی تسهیل در فراهم آوردن سرمایه مورد نیاز برای اجرای پروژههای مشترک سازمان بیان شده است. از جمله نتایج عضویت در سازمان همکاری شانگهای نظیر دیگر سازمانهای همکاری منطقهای این است که میتواند سبب برخورداری مصرفکنندگان از تأمین کاال و خدمات با قیمتهای رقابتی و کیفیت باالتر شده و از سوی دیگر تولیدکنندگان هر کشور نیز به بازار در ابعادی بزرگتر دسترسی خواهند داشت و از این طریق امکان برخورداری از مزایای مقیاس را خواهند داشت.
همکاریهای ایران با اعضای سازمان شانگهای (به جز چین) چندان برجسته نبوده و سهم ایران از بازار وارداتی ۳ هزار میلیارد دالری ۱۱ کشور عضو کمتر از نیم درصد است. اهمیت همکاری ایران با این سازمان جدا از ابعاد سیاسی و امنیتی دوبعد ترانزیتی و تجاری مهم دارد که میتواند اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار دهد. با عضویت تعداد قابلشماری از کشورهای دنیا در سازمان تجارت جهانی (WTO) هنوز تجارت منطقهای و همکاریهای اقتصادی میان همسایگان مهم است. آمار ۷۰ درصدی تجارت میان کشورهایی که در یک منطقه هستند، نشان میدهد که هنوز بهدست آوردن بازارهای منطقهای و حفظ آنها برای همه دولتها اهمیتی قابلمالحظه دارد، بنابراین نخستین نکته مهم این است که امروزه سهم تجارتهای منطقهای در پناه انعقاد بالغبر ۶۰۰ توافقنامه بینالمللی در قالب پیمانهای چندجانبه، دوجانبه، توافقات ترجیحی و… از کل تجارت دنیا که بالغبر ۳۰ تریلیون دالر میشود، حدود ۵۱ درصد برآورد میشود که نشاندهنده اهمیت این پیمانهای منطقهای و اتحادهای اقتصادی نزد کشورهای صادرکننده و واردکننده دنیاست. اما متاسفانه ایران از این شیوه تجارت، با حدود ۱۰ توافقنامه به کمتر از ۴ درصد میرسد.