سازمان همکاری شانگهای

اعضا، ناظران و شرکای گفت و گو

سـازمان همـکاری شـانگهای (Shanghai Cooperation Organisation)، ابتـدا بـا هـدف مبـارزه بـا تهدیدهـای امنیتـی جدیـد، بـرای ارتقـاء همـکاری در زمینـه هـای سیاسـی، امنیتـی، اقتصـادی و فرهنگـی راه انـدازی شـد. بـا گردهمایـی سـران کشـورهای روسـیه، چیـن، قزاقسـتان، قرقیزسـتان و تاجیکسـتان در سـال ۱۹۹۶ در شـهر شـانگهای تحـت عنـوان گـروه شـانگهای پنـج پـا بـه عرصـه ظهـور گذاشـت.

سـپس بـا پذیـرش عضویـت ازبکسـتان در سـال ۲۰۰۱ تعـداد اعضـای آن بـه شـش کشـور رسـید و نـام آن نیـز بـه سـازمان همـکاری شـانگهای تغییـر کـرد.
زبان رسمی کاری سازمان همکاری شانگهای چینی و روسی است.

ایران در تاریخ 10 بهمن 1383 (2004) تقاضای عضویت خود را ارائه کرد و سند پیوستن ایران به همراه پاکستان و هند به عنوان عضو ناظر در اجلاس سران سازمان در شهر آستانه قزاقستان در تاریخ 14 و 15 تیر ماه 1384 امضا شد و این سه کشور در سال 2005 به عنوان اعضای ناظر به این سازمان پیوستند. البته هند و پاکستان در سال 2017 به عضویت دائم آن درآمدند و در 21‌مین نشست سران کشورهای عضو شانگهای26 شهریور 1400 (17 سپتامبر 2021 در شهر دوشنبه تاجیکستان) با موافقت همه اعضاء، مقرر شد ایران نهمین عضو دائم این سازمان باشد که در 25 شهریور 1401 در سمرقند ایران رسماً عضو دائمی و رسمی سازمان همکاری شانگهای شد.

رئیــس جمهورهــا از جملــه مقامــات برجســته مســئول سیاســت خارجــی ، امنیــت ، دفــاع و امــور نظامــی در میــان کشــورها هســتند، در حالـی کـه نخسـت وزیـران، تابـع سلسـله مراتـب بـوده و مأموریـت اجرایـی را در مسـائل اقتصـادی ، تجـاری ، فرهنگـی و اجتماعـی دارنـد.

اعضای SCO و کشور میزبان نباشد در صورت تایید شورای سیاستگذاری میتواند جهت بررسی درخواست دهد.
بدین ترتیب ، دو نهاد سطح بالا در این سازمان ایجاد شد که عبارتند از:

• شورای سران کشورها (CHS) متشکل از روسای جمهور اعضا.
• شورای روسای دولت (CHG) با مشارکت نخست وزیران این کشورها

کشورهای عضو پیمان شانگهای:

• 9 عضو دائمی: ایران، چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، هند
• 3 عضو ناظر: مغولستان، افغانستان و بلاروس
• شرکای گفتگوی پیمان شانگهای: ارمنستان، جمهوری آذربایجان، کامبوج،  نپال، ترکیه، سریلانکا

ویژگی های سازمان همکاری شانگهای

از نظر تجارت درون گروهی، مجموع ارزش صادرات درون گروهی کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۱۷، در حدود ۳۲۹ میلیارد دلار بوده است. ۳۵ میلیون و ۹۷۲ هزار کیلومتر مربع از کره زمین، یعنی حدود یک سوم کل وسعت خاکی جهان متعلق به اعضای این پیمان است.
جمعیتی افزون بر سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر یعنی نزدیک به ۴۵ درصد مجموع جمعیت جهان متعلق به این۱۲ کشور است. ۲۵ درصد از رشد تولید ناخالص داخلی جهان از آن کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای می باشد. سازمان همکاری شانگهای بزرگترین سازمان منطقه ای است. کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای دارای بازار بزرگ و فرصتی برای افزایش تعامالت تجاری کشورها با یکدیگر است.

ایران و سازمان همکاری شانگهای

سازمان همکاری شانگهای برای ایران فرصت ساز خواهد بود تا صادرات خود در زمینه های مختلف از جمله انرژی (نفت، گاز و برق) را به کشورهای عضو پیمان گسترش داده و پیوندهای اقتصادی خود را مستحکم تر نماید.

در اهمیت عضویت ایران در پیمان شانگهای می توانیم به موارد ذیل اشاره کرد:
چین و هند واردکننده نفت ایران می باشند. پاکستان مشتری گاز ایران برای صادرکردن به هند است. توسعه همکاری ایران با قزاقستان در حوزه انرژی می تواند فرصت ساز اقتصادی باشد. روسیه بازاری بزرگ و مقصدی برای کالای ایرانی به ویژه برای محصوالت کشاورزی و غذایی ایران است. پیشرفت اقتصادی ازبکستان با قدرت خرید باال و حضور قزاقستان در میان ۲۰ کشور پیشرو در آزادی اقتصادی بازاری بالقوه و ارزشمند برای کاالهای ایرانی محسوب خواهد شد.
ایران در زمینه ترانزیت پل اتصال غرب به شرق آسیا و اروپا و آفریقاست. تسریع در پیوستن ایران به پروژه بزرگ »یک کمربند- یک راه (سرمایه گذاری چین برای احیای جاده ابریشم) و تحکیم و تقویت روابط ایران با کشورهای حوزه ژئوکالچر ) جغرافیای فرهنگی( یعنی آسیای مرکزی و ایجاد بلوک بندی جدید در عرصه قدرت جهانی از دیگر ویژگی این سازمان است. در بعد اقتصادی ایران با قرار گرفتن در منطقه ای حساس و با محوریت شمال – جنوب و شرق – غرب، می تواند عالوه بر مسیر ترانزیت کاالی کشورهای شمال مرزهای خود به جنوب، محور شرق به غرب و اروپا را نیز تامین نماید و بعنوان چهارراهی مطمئن در اقتصاد منطقه و بین المللی، نقشی فعال تر ایفا کند.

توسعه بزرگراه بین المللی حمل و نقل شمال به جنوب با اتکاء به وجود بنادر مهم ایران در سواحل خلیج فارس و دریای عمان، می تواند اقتصاد کشورهای عضو از جمله ایران را در مسیر تسهیل در تجارت بین المللی و منطقه ای قرار دهد.

دبیرکل جدید سازمان همکاری شانگهای

دیپلمات چینی به عنوان دبیرکل جدید سازمان همکاری شانگهای انتخاب شد سفیر سابق چین در اتحادیه اروپا به عنوان دبیرکل جدید سازمان همکاری شانگهای انتخاب شد. ژانگ مینگ بر اساس قوانین سازمان همکاری شانگهای و تایید شورای سران کشورهای این سازمان برای مدت سه سال مسولیت دبیرکلی سازمان شانگهای را برعهده خواهد داشت. دبیرکل جدید ۶۵ ساله سازمان همکاری شانگهای جانشین” ولادیمیر نوروف ” دیپلمات سابق ازبکستانی در این سمت شد. این مقام سازمان همکاری شانگهای پیش از این دستیار وزیر و معاون وزیر خارجه چین بوده و در برخی از مناطق از جمله یمن و عمان حضور داشته است.

رشید علی اف دبیرکل سابق سازمان شانگهای:

استراتژی توسعه میان مدت همکاری های این سازمان تدوین و تصویب شده است
رشید علی اف ” دبیرکل سابق سازمان همکاری شانگهای اعلام کرد: استراتژی توسعه میان مدت همکاری های این سازمان در قالب یک سند مهم تدوین، بروز رسانی و تصویب شده است.

وی گفت :برای تهیه و هماهنگی استراتژی جدید تلاش‌های زیادی انجام شد و این سند برای در نظر گرفتن واقعیت های جدید و زمینه های همکاری تجاری و اقتصادی که در استراتژی توسعه سازمان همکاری شانگهای تا سال ۲۰۲۵ مشخص شده ، با تصویب سران این سازمان به روز رسانی شده است.

رشید علی اف خاطر نشان کرد: این استراتژی دیدگاه روشن تری از اصول و اهداف سازمان در پرتو اهداف مشترک شامل به روز رسانی اولویت های فعالیت های مشترک در چارچوب اهداف توسعه اقتصادی فعلی، گسترش دامنه فعالیت ها با مشارکت نهادهای مالی کشورهای ناظر و شرکای گفتگو و نظارت بر اجرای پروژه های سرمایه گذاری مشترک منطقه ای در اختیار می گذارد.

دبیرکل سابق سازمان شانگهای افزود: در تثبیت رویکردها به طرح های توسعه ایی کمربند اقتصادی جاده ابریشم مورد توجه جدی قرار گرفته است بطوری که این یک ابتکار عملی است زیرا سازمان همکاری شانگهای در قلب تحولات نمی تواند در حاشیه قرار گیرد.

وی می گوید: جست‌وجوی مدل‌های جدید در نهایت فرصت‌های جدید بی‌سابقه‌ای را برای توسعه تجارت، تجارت و سرمایه‌گذاری و همچنین برای اجرای پروژه‌های بزرگ در سازمان همکاری شانگهای ارائه می‌دهد.

به گفته این مقام سابق سازمان شانگهای استراتژی به روز شده توانایی ما را برای نگاه کردن به آینده و فراتر از افق منعکس می کند. دلایل محکمی برای باور به موفقیت در مسیرهای همکاری مشخص شده در استراتژی وجود دارد. مهمتر از همه، این استراتژی به شرکای بالقوه ما دید واضح تری از اهداف و مقاصد ما به سمت نوسازی و توسعه مبتنی بر اقتصادهای سازمان همکاری شانگهای ارایه می دهد.